Dissosiyasyon Bozuklukları
Bazen rüyadaymışım gibi geliyor… Bazen tam olarak kim olduğumu bilemiyorum…. Vücudum sanki bana ait değilmiş gibi geliyor… İçimde iki kişi varmış gibi hissediyorum… Bir şeyi yapmayı sadece aklımdan mı geçirdim yoksa gerçekten yaptım mı, hatırlayamıyorum…
Dissosiyasyon “çözülme” anlamına gelir. Kişinin; kimlik, hafıza, bilinç, gibi zihin bütünleşik işlevleri ve parçalarının koordinasyonunda ortaya çıkan bir bozukluktur. Dissosiyasyonun ortaya çıkması, bu parçalar arasındaki olması gereken kesintisiz geçişlerin engellere uğraması sonucu meydana gelir. Bu kesintilerin yönü ve şekli farklı tablolar oluşturur. Hafıza kesintileri oluştuğunda disosiyatif amnezi ortaya çıkar. Dissosiyasyon kimlikle ilgili alanlarda meydana geldiğinde disosiyatif füg veya disosiyatif kimlik bozukluğu oluşur. Algıyla ilgili disosiyatif belirtiler oluştuğunda depersonalizasyon veya derealizasyondan bahsedilebilir. Dissosiyasyon bireyin “bağ kurabilme” yeteneğindeki bozulmadır. Dissosiye olmuş bir kişi, belirli bir bilgiyi mevcut bilgilerle entegre edememekte, bilgiler arasındaki bağlantıyı sağlayamamaktadır. Dissosiyasyon, stres verici olaylar karşısında ruhsal dengenin sürmesini sağlayan savunma mekanizmalarından biridir. Ancak dissosiyasyon günlük kullanımı uyuma yönelik olarak işlev görürken aşırı kullanımı bir bozukluğa dönüşebilmektedir.
- Disosiyatif Kimlik Bozukluğu: Bu bozukluğa sahip bireylerde farklı zamanlarda birbirinden bağımsız özellikleri olan ego durumları bilince, belleğe ve kimliğe hâkim olur. Bu farklı yapılar arasındaki geçiş bazen dramatik düzeyde zor olabilirken bazen sessizdir. Geçişin zor olduğu durumlarda somatik belirtiler gözlemlenir. En sık rastlanan somatik belirti baş ağrısı olmaktadır. Sebebi tam bilinmemektedir. Temelinin çocukluk çağına ve çocuk çağında yaşanılan travmalara dayandığı düşünülmektedir.
- Disosiyatif Amnezi: Kişinin stres yaratıcı bir olayın ardından temel kimlik bilgilerini hatırlayamaması halidir. Bu hatırlayamama hali basit bir unutkanlıktan farklıdır. Kişi günlük yaşamda kullanması gereken bilgileri hatırlayabilir fakat kimlik bilgilerini hatırlamakta zorlanmaktadır. Disosiyatif amnezi akut bir yapıdadır. Başlangıcı ani ve beklenmediktir. Sonlanması birkaç gün ya da yıllar alabilir. Bitişi de yine beklenmedik şekildedir. Kendiliğinden ortadan kalkar. Disosiyatif amnezi yoğun stres ve tolere edilemeyecek düzeyde duygusal yüklerden sonra ortaya çıkmaktadır.
- Disosiyatif Füg: Yaşadığı yerden uzaklaşıp daha önce görmediği bir yerde yaşamaya başlamayla karakterizedir. Kişi yeni bir isim ve farklı karakter özellikleriyle yeni bir hayata başlayabilir.
- Depersonalizasyon: Kişinin kendi vücut parçalarını, yüzünü, kişiliğini kendine ait değilmiş gibi algılaması durumudur. Kişi duygularını, düşüncelerini bütün olarak ve kendinin gibi algılayamamaktadır. Kendisini yukarıdan izler gibi deneyimlemektedir. Kişi depersonalizasyon yaşarken gerçeklikten kopmamaktadır. Yargılama yeteneği bozulmamıştır. Kendini bir rüyadaymış gibi hisseder.
- Derealizasyon: Kişinin etrafında olan bitene ve etrafındaki kişilere karşı gelişen yabancılaşma hissidir. Yakından tanıdığı kişileri yabancı ya da gerçek değilmiş gibi hissetme duygusu ortaya çıkar. Daha önce gördüğü ya da yaşadığı yerlere karşı yabancılık oluşur. Kişi etraftan gelen sesleri çınlamalı duyar.
Kaynak: Yetkin S. 2023, Dissosiyasyon ile Benliğin Farklılaşması Ve Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişki
