Şema Terapisi
Şema Terapisi
İnsanın zihinsel yapısı ilkin boş bir kişisel defter gibi düşünülebilir. Zamanla bu deftere, yeni bilgiler eklenir. Bu bilgiler; temel yaşantılar, duygular, düşünceler, fizyolojik reaksiyonlar vb. oluşturur. Kişisel deftere yazılan bu temel yazıları, bilgileri, inançları “şema” kavramıyla ifade edebiliriz. Örneğin; anne şeması, baba şeması, süt şeması, kalem şeması, insan şeması, araba şeması, çekmece şeması, dostluk şeması vb.
Şemalar temelde hayatımızı kolaylaştırmak; bizi belirsizlikten kurtarmak, her durumda her şeyi yeniden öğrenme zahmetinden kurtarmak gibi işlevlere sahiptir. Ancak geliştirdiğimiz şemalar her zaman bizi mutlu etmeyebilir, işimize yaramayabilir; yani olumsuz ve uyumsuz şemalar da geliştirebiliriz. Şemalar zamanla katı, değişmez, koşulsuz kabul edilen değerlendirmeler haline gelirler. Bu özellikleri sayesinde şemalar gittikçe güçlenir, değiştirilmeleri daha zor hale gelirler. Olayları, durumları sahip olduğumuz şemalara göre değerlendirir ve kararlarımızı şemalara göre veririz. Bu da çoğunlukla bilgileri çarpıtmamıza, bozmamıza sebep olur.
Şema terapi, kendimizle, diğer insanlarla ve dünyayla ilgili olarak geliştirdiğimiz olumsuz, uyum bozucu şemaları konu edinir. Değiştirilmesi zor, çocukluk ve ergenlik döneminde belirgin kökenleri bulunan psikolojik rahatsızlıklar için tasarlanmış, bilişsel, davranışçı, kişiler arası ve yaşantısal teknikleri birleştiren, bütünleştirici bir teori ve tedavi yaklaşımıdır. Şema terapisi, 18 uyumsuz şema olduğu fikrine dayanarak, zararlı başa çıkma yöntemlerinden kurtulmaya yardımcı olur. Uyumsuz şemalar, ilerleyen dönemlerde birey için oldukça zararlı olabilir. Şema terapisi, bu şemaların daha olumlu şekillerde işlenmesini amaçlar.
Şemalarımız arasında, terk edilme şeması, kuşkuculuk/kötüye kullanılma şeması, duygusal yoksunluk şeması, kusurluluk/utanç şeması, sosyal izolasyon şeması, bağımlılık/yetersizlik şeması, dayanıksızlık şeması, yapışıklık (gelişmemiş benlik) şeması, başarısızlık şeması, haklılık şeması, yetersiz öz denetim şeması, boyun eğicilik şeması, kendini feda etme şeması, onay arama şeması, karamsarlık, duyguları bastırma, yüksek standartlar şeması, cezalandırıcılık (acımasızlık) şeması gibi birçok farklı tür bulunmaktadır.
Şemalardaki özellikler hemen herkeste bir miktar bulunsa da, yaşamımızda önemli işlevsel bozulmalara yol açıyorsa, aşırı derecede aktive olmuşlar demektir.
Kaynak: Kahraman Güler
